نکروز (Necrosis) اصطلاحی است که در پزشکی و دندانپزشکی برای مردگی بافت ها بکار میرود. پالپ دندان که رگ های خونی، اعصاب و بافت های همبند را در خود دارد، تنها بخش زنده دندان بشمار میرود. اگر این بخش دچار آسیب شود و اعصاب آن از بین بروند یا در حال مرگ باشند، یعنی بیمار به نکروز دندان دچار شده است. در این مقاله از کارشناسان کلینیک دکتر مونا کشکولی دندانپزشک در سعادت آباد، به علل، علائم، راه های تشخیص و روش درمان این عارضه پرداخته شده تا با داشتن اطلاعات کافی، امکان انتخاب گزینه مناسب و مراجعه به بهترین دندانپزشک با حضور بهترین دندانپزشک در تهران، درمان ریشه و موارد مشابه، برای شما فراهم شود.
در صورت مشاهده علائمی مانند درد، تورم یا بوی بد دهان پس از کاشت، مطالعه مقاله عفونت ایمپلنت دندان به شما کمک می کند علت و راهکار را بهتر بشناسید.
تعیین وقت مشاوره
نکروز دندان چیست و در کدام بخش دندان ایجاد میشود؟
گاهی بروز برخی مشکلات و بیماریها، زیبایی و سلامت دهان و دندان ما را در معرض آسیب های جدی قرار میدهند و حتی ممکن است به مرگ بافت دندان یا نواحی اطراف آن منجر شود. یکی از این آسیب ها، نکروز دندان نام دارد. با ایجاد این مشکل، بافت های حیاتی داخل دندان بیمار یعنی پالپ دندان، دچار مرگ میشود. برای درک بهتر ، ابتدا باید با ساختار داخلی دندان و بویژه پالپ دندان آشنا شویم.
- مینای دندان سخت ترین بافت بدن انسان که سطح خارجی دندان را پوشش میدهد.
- عاج دندان: لایه ای زیر مینا که نرمتر از آن است و حاوی توبول های میکروسکوپی است.
- پالپ دندان: حساس ترین قسمت دندان و در مرکز آن که حاوی رگ های خونی اعصاب و بافت همبند است.
سلامت پالپ دندان که تنها بخش زنده و مسئول تامین مواد مغذی دندان و حس آن است، برای عملکرد طبیعی دندان و آسیب ندیدن و ممانعت از عفونت و بروز نکروز دندان حائز اهمیت است. هرگونه آسیب به این بافت میتواند منجر به التهاب و در نهایت، نکروز دندان یا مرگ بافت های زنده و مهم آن شود.
درمان ریشه دندان یا روت کانال روشی تخصصی برای نجات دندان های عفونی است که بدون نیاز به کشیدن، سلامت و عملکرد طبیعی دندان را باز میگرداند.
یکی از نکات کلیدی در راز دندان های سالم، پیشگیری از عفونت های عمقی و در نهایت نکروز دندان است.
علت های اصلی نکروز دندان چه هستند؟
نکروز دندان که با عنوان مردن بافت های زنده دندان تعریف میشود، به معنای مرگ کامل بافت بخش پالپ است. این پدیده نتیجه آسیب شدید به پالپ است که منجر به قطع جریان خون و از بین رفتن سلول های زنده میشود.
عفونت دندان در صورت عدم درمان میتواند به پالپ برسد و باعث نکروز دندان شود.
پوسیدگی عمیق دندان (Deep Caries)
شایعترین علت بروز مشکل نکروز دندان، پوسیدگی دندانی است که به لایه های داخلی آن یعنی عاج و در نهایت پالپ گسترش میابد. باکتری های موجود در پلاک دندانی، اسید تولید میکنند که مینا و عاج را تخریب میکند. اگر این روند متوقف نشود، باکتری ها به پالپ میرسند و باعث التهاب شدید (پالپیت) و عفونت میشوند.
پوسیدگی بین دندان در صورت عدم درمان به موقع میتواند به بافت پالپ برسد و منجر به نکروز دندان شود.
تروما و ضربه به دندان (Dental Trauma)
ضربه های شدید به دندان، مانند سقوط، تصادف، یا آسیب های ورزشی، میتواند باعث آسیب به عروق خونی و اعصاب موجود در پالپ شود. این نوع آسیب منجر به التهاب و مرگ پالپ میشود. حتی ضربه های خفیف اما مکرر نیز میتوانند به مرور زمان به پالپ آسیب برسانند.
درمان های دندانپزشکی متعدد یا تهاجمی (Multiple or Invasive Dental Procedures)
در جریان درمان های دندانپزشکی همراه با جراحی و با روش های تهاجمی بر روی دندان، مانند آماده سازی آن برای روکش یا ترمیم های پیچیده تر همچون ایمپلنت، امکان دارد که به پالپ آسیب برسد.
بیشتر بدانید: عصب کشی دندان در بارداری
سایش شدید دندان ها (Severe Tooth Wear)
در برخی موارد نادر، سایش شدید و طولانی مدت سطح دندان منجر به نزدیک شدن پالپ دندان به سطح آن و آسیب پذیری بیشتر آن در برابر محرک های خارجی میشود. این وضعیت میتواند به التهاب مزمن و در نهایت نکروز دندان ختم شود.
آشنایی با انواع دندان ها کمک میکند تا علائم آسیب در دندان های مختلف زودتر تشخیص داده شود و از نکروز احتمالی جلوگیری گردد.
بیماری های لثه پیشرفته (Advanced Periodontal Disease)
در مراحل پیشرفته و بیماری های جدی و گسترش یافته در بافت لثه و دندان، عفونت میتواند از طریق کانال های جانبی به پالپ دندان گسترش یابد و منجر به التهاب شود.
ترک خوردگی دندان (Tooth Fractures)
ترک هایی در دندان که تا بخش پالپ دندان گسترش می یابند، میتوانند مسیر ورود باکتری ها را به این بخش یعنی پالپ فراهم کرده و منجر به عفونت شوند.
بهترین سن لمینت دندان معمولاً پس از توقف کامل رشد فک و دندان ها، یعنی اواخر نوجوانی یا اوایل دهه بیست زندگی، در نظر گرفته می شود تا از تغییرات آتی و نیاز به تعویض زودهنگام جلوگیری شود.
علائم اصلی و مهم نکروز دندان چه هستند؟
یکی از چالش های اصلی در تشخیص بیماری، این است که امکان دارد با علائم کم یا بدون علامت همراه باشد. با این حال، در برخی موارد، علائم خاصی میتوانند نشان دهنده نکروز دندان باشند:
تغییر رنگ دندان (Tooth Discoloration)
از شایع ترین علائم، تغییر رنگ دندان به سمت خاکستری، قهوه ای یا حتی سیاه و کاملا کدر است. این تغییر رنگ به دلیل تجزیه و تحلیل بافت های پالپ و از بین رفتن هموگلوبین موجود در خون با توقف یا کندی جریان خون در این بخش ایجاد میشوند. در این حالت امکان دارد عفونت و بیماری تا داخل عاج دندان هم نفوذ کند. البته، تغییر رنگ دندان میتواند دلایل دیگر و متفاوتی داشته باشد، بنابراین برای تشخیص قطعی نیاز به معاینه و مراجعه به بهترین دکتر دندانپزشک باتجربه داریم.
ترمیم دندان در مراحل اولیه آسیب میتواند مانع نفوذ باکتری به پالپ و بروز نکروز شود.
عدم پاسخ به تحریکات گرمایی یا سرمایی (Lack of Response to Thermal Stimuli)
دندان زنده به تحریکات گرمایی یا سرمایی پاسخ ؛ احساس درد خفیف هنگام نوشیدن آب سرد مصداق درستی این گزاره است! اما با ابتلا به عارضه نکروز دندان به دلیل از بین رفتن اعصاب این بخش، به تحریکات پاسخی نشان داده نمیشود. این موضوع یکی از روش های مهم تشخیص مشکل در معاینه بالینی و مراجعه به مرکز دندانپزشکی درمان و ترمیم دندان است است.
بیشتر بدانید: عفونت دندان عصب کشی شده
احساس درد (Pain)
در مراحل اولیه التهاب که منجر به نکروز دندان میشود ممکن است درد شدید و ضربان دار وجود داشته باشد که با مصرف مسکن تسکین نیابد؛ اما پس از مرگ کامل پالپ و بروز جدی درد، گاهی بطور کامل از بین میرود با اینکه مشکل رفع نشده است.
جوش یا آبسه لثه (Gum Boil or Abscess)
عفونت ناشی از نکروز دندان میتواند حتی به بافت های اطراف دندان و استخوان فک گسترش یافته و آسیب بزند. در این حالت منجر به تشکیل جوش یا آبسه لثه میشود. این جوش ممکن است حاوی چرک باشد و در زمان لمس دردناک باشد.
جرم گیری دندان علاوه بر حفظ سلامت لثه، از پیشرفت باکتری ها به پالپ جلوگیری میکند.
بوی بد دهان (Bad Breath)
عفونت نواحی لثه و دهان چنانچه ناشی از نکروز دندان باشد، گاهی میتواند منجر به تولید گازهای بد بوی زیادی شده و باعث بوی بد کاملا حس کردنی و زیاد از دهان شود.
یکی از دلایل مهم در ایجاد بوی نامطبوع دهان، نکروز پالپ دندان است که با رفع بوی بد دهان میتوان به بررسی و درمان آن پرداخت.
حساسیت به فشار یا لمس (Sensitivity to Pressure or Touch)
گرچه نبودن این علائم به معنای سلامت دندان نیست؛ اما چون میتواند به صورت خاموش پیشرفت کند و به بافت های اطراف گسترش یابد، توجه به این دردها و سایر جزئیات مهم است.
اگر حساسیت دندان ها ناشی از التهاب پالپ باشد، ادامه آن میتواند به نکروز دندان منجر شود.
برای آشنایی با علل، علائم و روش های درمانی مناسب، پیشنهاد می کنیم مقاله کامل ما درباره دندان عقل نهفته را مطالعه کنید.
برای تسکین فوری و مؤثر، آشنایی با روش های درمان دندان درد می تواند از پیشرفت مشکلات جدی تر جلوگیری کند.
روش و ابزارهای تشخیص نکروز دندان
تشخیص نکروز دندان نیاز به ترکیبی از معاینه بالینی، بررسی سوابق پزشکی و دندانپزشکی بیمار و استفاده از ابزارهای تشخیصی دارد. دندانپزشک برای تشخیص از روش های زیر استفاده میکند:
معاینه بالینی
دندانپزشک دندان مورد نظر را از نظر تغییر رنگ، وجود پوسیدگی، ترک، ترمیم های وسیع و سایر علائم ظاهری معاینه میکند. همچنین بافت های اطراف دندان و لثه از نظر وجود تورم، قرمزی یا جوش بررسی میشوند.
پر کردن دندان در مراحل اولیه پوسیدگی از رسیدن باکتری ها به عصب جلوگیری کرده و مانع نکروز دندان میشود.
تست های حساسیت پالپ
این تست ها شامل استفاده از محرک های گرمایی و سرمایی (مانند یخ یا حرارت) و همچنین تست الکتریکی پالپ برای بررسی واکنش دندان است.
گرافی های رادیولوژی
در ادامه هر دو روش رادیولوژی کاربردی را شرح دادیم.
عکس برداری با اشعه ایکس
در این نوع عکس برداری بویژه گرافی های پری اپیکال اطلاعات مهمی در مورد وضعیت ریشه و بافت های اطراف دندان حاصل میشود. البته، نبود ضایعه پری اپیکال به معنای عدم وجود نکروز دندان نیست، به خصوص در مراحل اولیه ایجاد بیماری در دهان و دندان.
عکس برداری سی تی اسکن مخروطی
با این روش تصویر برداری سه بعدی، درباره وسعت عفونت و وضعیت کانال های ریشه اطلاعات کاملی دریافت شده و درمان موثری انجام میگیرد.
کیست دندان میتواند ناشی از نکروز ریشه و التهاب مزمن پالپ باشد که باید با دقت درمان شود.
مراحل و روش درمان نکروز دندان
درمان اصلی، درمان ریشه است که با عنوان عصب کشی نیز معرفی میشود. مراحل درمان ریشه به طور خلاصه شامل موارد زیر است:
- بی حسی موضعی: ناحیه اطراف دندان با داروی بی حسی موضعی، بی حس میشود.
- دسترسی به پالپ: یک حفره کوچک در سطح یا پشت دندان ایجاد میشود تا دسترسی به کانال ریشه فراهم شود.
- برداشتن بافت نکروز شده: بافت پالپ عفونی با ابزارهای مخصوص از داخل کانال های ریشه خارج میشود.
- پاکسازی کانال ها :کانال های ریشه با استفاده از ابزار ویژه و محلول ضد عفونی کننده پاک میشوند.
- پر کردن کانال ها: پس از پاکسازی کامل، کانال های ریشه با مواد مخصوصی مانند سیلر (Sealer) پر میشوند تا از ورود مجدد باکتری ها جلوگیری شود.
- ترمیم دندان: پس از اتمام درمان، دندان نیاز به ترمیم دارد. این ترمیم میتواند شامل پر کردن دندان با مواد ترمیمی مانند کامپوزیت یا در صورت ضعف ساختار دندان، قراردادن روکش محافظت کننده باشد.
- در عفونت گسترده و شدید باشد، ممکن است نیاز به تجویز آنتی بیوتیک توسط دندانپزشک برای کنترل عفونت قبل یا بعد از درمان ریشه باشد.
در صورتی که آسیب ناشی از نکروز شدید باشد، کشیدن دندان تنها راه حل ممکن خواهد بود.
چرا تشخیص و درمان به موقع نکروز دندان اهمیت دارد؟
درمان نکروز دندان در اسرع وقت برای جلوگیری از عواقب جدی بسیار مهم است. به تعویق انداختن درمان میتواند سلامت دهان و دندان شما را از مسیرهای متفاوتی به خطر بیندازد که برخی پیامدهای آن به شرح زیر هستند:
گسترش عفونت
عفونت میتواند به بافت های اطراف، استخوان فک و حتی سایر قسمت های بدن گسترش یابد و منجر به آبسه های دندانی، سلولیت (عفونت بافت نرم) و در موارد نادر، عفونت های سیستماتیک شود.
از دست دادن دندان
اگر درمان نشود، عفونت میتواند باعث تحلیل استخوان حمایت کننده دندان شده و در نهایت منجر به لق شدن و از دست دادن دندان شود.
درد و ناراحتی مداوم
حتی اگر حس درد اولیه ناشی از التهاب دندان شما از بین برود، عفونت میتواند باعث درد مزمن و ناراحتی مداوم شود و در نتیجه باید همان ابتدا قبل از فراگیر شدن به درمان آن اقدام کنید.
تأثیر بر سلامت عمومی
تحقیقات نشان دادند که عفونت های دهانی مزمن ناشی از نکروز دندان، میتوانند با بیماری های سیستمیک مانند بیماری های قلبی عروقی، دیابت و مشکلات تنفسی ارتباط داشته باشند.
وقتی که نکروز در دندان شیری یا دائمی کودکان رخ دهد، عصب کشی دندان در کودکان میتواند از گسترش عفونت جلوگیری کند.
دلایل اهمیت پیشگیری از بروز مشکل نکروز دندان چیست؟
بهترین راه حفظ سلامت پالپ دندان و رویکرد موثر در برابر مشکل نکروز دندان، پیشگیری از ابتلا به آن است. با رعایت نکاتی که در ادامه اشاره میکنیم میتوانید خطر ابتلا به این عارضه را قدری کاهش دهید:
- استفاده از نخ دندان (حداقل یک بار در روز) برای برداشتن پلاک و بقایای غذاها
- معاینات منظم دندانپزشکی، جرم گیری و تشخیص زودهنگام پوسیدگی و سایر مشکلات در پالپ دندان
- درمان بموقع پوسیدگی ها برای ممانعت از گسترش آنها به لایه های عمیق تر دندان و پالپ.
- استفاده از محافظ دهان در فعالیت های ورزشی که در مقابل ضربه از دندان محافظت میکنند.
- اجتناب از جویدن اشیاء سختی مانند یخ که میتواند باعث ترک دندان و آسیب به پالپ شود.
- درمان فوری بیماری های لثه که از گسترش عفونت به پالپ دندان جلوگیری میکند.
پر کردن دندان خراب کودکان در زمان مناسب، جلوی پیشرفت پوسیدگی به پالپ و ایجاد نکروز را میگیرد.
علائم و درمان بروز بیماری نکروز دندان در کودکان
در دندان های شیری کودکان نیز رخ میدهد و میتواند ناشی از پوسیدگی وسیع یا تروما باشد. درمان نکروز دندان کودکان کمی متفاوت است و به عواملی مانند سن کودک، میزان آسیب و وجود ریشه دندان دائمی در حال رویش بستگی دارد. تصمیم گیری در مورد بهترین روش درمانی مناسب برای کودکان بر عهده دندانپزشک متخصص کودکان و با توجه به شرایط ویژه هر کودک است.
دندان لترال میخی شکل یکی از ناهنجاری های شایع دندانی است که می تواند با درمان های زیبایی مانند کامپوزیت یا لمینت اصلاح شود.
درمان نکروز دندان، توسط دندانپزشک متخصص بهترین دندانپزشکی در تهران
با آنچه درباره، علت بروز، علائم و روش های تشخیص و درمان نکروز دندان مطرح شد، میتوانید به حفظ سلامت دهان و دندان و در راستای بهبود طرح لبخند خود اقدامات مثبتی انجام دهید. با انجام معاینات منظم با مراجعه به بهترین دندانپزشکی در تهران میان گزینه های مختلف، همچنین رعایت بهداشت دهان و دندان و اقدام به موقع برای درمان ریشه و انواع درمان های ترمیمی دندان، میتوانید از نکروز دندان پیشگیری کنید. اگر هرگونه علامتی مانند تغییر رنگ، حساسیت یا درد و ناراحتی خاصی در نواحی دهان و دندان خود حس کردید، بهتر است سریعا با دکتر مونا کشکولی متخصص و دندانپزشک منطقه یک تهران ارتباط برقرار نمایید. در صورت نیاز به مشاوره دندانپزشکی و کسب اطلاعات بیشتر نیز میتوانید با کارشناسان ما در کلینیک دندانپزشکی دکتر مونا کشکولی تماس بگیرید.
زمانی که نکروز دندان ایجاد شود، عصب کشی دندان تنها راه حفظ آن خواهد بود.
بیشتر بدانید: روکش دندان بعد از عصب کشی نقش محافظت از دندان را دارد و از ورود عفونت های ثانویه و نکروز جلوگیری میکند.
تعیین وقت مشاوره
سئوال های متداول در مورد نکروز دندان:
علائم اصلی بروز نکروز دندان کدام هستند؟
مهمترین علائم، شامل درد شدید، حساسیت به دما، تغییر رنگ دندان و تورم لثه ها هستند.
مهمترین عواملی که باعث نکروز دندان میشوند، کدام هستند؟
میان تمام عوامل، برجسته ترین موارد پوسیدگی عمیق، آسیب فیزیکی به دندان و بیماری های لثه شناخته میشوند.
آیا نکروز دندان میتواند بدون هیچ علامت ظاهری ایجاد شود؟
بله. در بسیاری از موارد، به صورت پنهان و بدون هیچگونه درد، تغییر رنگ یا تورم آشکار پیشرفت میکند. این نوع نکروز «بدون علامت» ممکن است تنها در عکس برداری روتین یا تست های حساسیت توسط دندانپزشک شناسایی شود. به همین دلیل چکاپ های دوره ای اهمیت بالایی دارند.
آیا نکروز دندان میتواند باعث آسیب به دندان های مجاور شود؟
بله. عفونت میتواند از طریق استخوان فک یا لثه به دندان های مجاور گسترش یابد. در برخی موارد، این موضوع باعث تحلیل استخوان یا تشکیل آبسه در نواحی دیگر دهان میشود.
آیا نکروز دندان ممکن است دوباره بعد از درمان برگشت کند؟
در صورت درمان ناقص یا باز نشدن کامل کانال های ریشه، بله. باکتری ها ممکن است در کانال های جانبی یا ریز فضاهای دندان باقی بمانند و باعث نکروز ثانویه یا عفونت مجدد شوند. مراجعه به متخصص درمان ریشه با تجهیزات دقیق، احتمال موفقیت را بالا میبرد.
آیا تغذیه و سبک زندگی میتوانند در پیشگیری از نکروز دندان نقش داشته باشند؟
بله، قطعاً. تغذیه سرشار از کلسیم، ویتامین D و ویتامین C، همراه با پرهیز از مصرف مداوم قند و نوشیدنی های اسیدی، نقش مهمی در سلامت پالپ دندان دارد. همچنین کاهش استرس و مراقبت از دندان ها در برابر ضربه (مثل استفاده از محافظ دهان در ورزش) در پیشگیری موثر است.
منابع معتبر در خصوص نکروز دندان:
- American Association of Endodontists (AAE)
- International Association for Dental Traumatology (IADT)
- Journal of Endodontics (JOE)
- Dental Traumatology Journal (DTJ)
